Karadeniz Tarihi

Gemlik Antik Çağ Tarihi: Kios, Prusias ad Mare

Makale: Özhan Öztürk

Kius[1], Marmara Denizi kıyısında, Antik Çağ’da Kius veya Kianus Sinus adıyla bilinen Gemlik körfezi kıyısı ile Arganthonius dağı[2] etekleri arasında yer alan bir kentin adıdır. Herodot’un Mysia’nın Kius’u deyip, Ksenofon’un[3] bir liman kenti olarak andığı Kius Yunan Mitolojisi’ne göre Herakles’in Kolhis seyahatine katılan arkadaşlarından Kius tarafından kurulmuştur.

Gemlik. Bursa, 1894

Mela, kentin Phrygia’nın emporiumu olduğunu bildirmiş, Pers ordusunun Sardis’i

Bursa – Gemlik yolu,1894

yakmasının ardından general Hymees tarafından ele geçirilen[4] kent MÖ 202’de Makedon 5. Philip tarafından büyük ölçüde tahrip edilme pahasına fethedilmiştir. Philip, kenti Zelas’ın oğlu Prusias‘a vermiş, kent bu dönemde restore edilmiş ve Prusias ad Mare (Deniz kenarındaki Bursa) olarak adlandırılmışsa da[5] Roma

Gemlik’te bir sokak, 1930lar

döneminde tekrar orijinal adıyla Kius olarak anılmıştır.

Kios Sikkeleri

Kios’ta Büyük İskender dönemi öncesinde sikke basıldığına dair bir delil

MÖ 350-300 Kios drahmisi. Ön yüzde Defne yaprakları ile süslü Apollo başı altında KIA yazısı, arka yüzde bir galyon provası ve ΠΡΟΞ−ΕΝΟΣ yazısı

bulunmamakta olup, MÖ 330-302 yıllarına arası basılan sikkelerde ön yüzde Apollon başı, arka yüzde gemi pruvası, yıldızlı süslemeler ve ΑΓΑΣΙΚΛΗΣ, ΑΓ- ΝΩΝΙΔΗΣ, ΙΕΡΟΚΛΗΣ, ΠΡΟΞΕ- ΝΟΣ gibi basımından sorumlu memurun adları yer almaktadır.

MÖ 302-202 sikkelerde ise ön yüzde Mithra olduğu sanılan genç bir erkek,

Prusias ad Mare sikkesi MÖ 74.Ön yüzde Herakles başı arka yüzde ΠPOYCIEΩN/ TΩN ΠPOC / ΘAΛACCH yazısının yanı sıra bir sopa ve ok kılıfı içerisinden bir yay tasviri.

Apollon, Herakles başları, arka yüzde ise ΚΙΑΝΩΝ sopası, aslan postu, kutusunda yay üzüm, buğday başakları gibi figürler bulunmaktadır. MÖ 202 sonrasında kentin Prusya ad Mare olarak adlandırılmasının ardından ΠΡΟΥΣΙΕΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΘΑΛΑΣΣΗΙ yazılı bronz sikkelerin ön yüzünde Herakles’in başı, arka yüzünde sopa ve kutusunda yay veya ön yüzünde Apollon başı arka yüzünde üçayaklı masa figürleri görülmektedir. Bithynia’nın MÖ 72’de Romalılar tarafından işgal edilmesinin ardından basılan sikkelerin ön yüzlerinde Musa ve Orodaltis adlı vasal kraliçelerin başları bulunmaktadır. Roma idaresinde Claudius ile Saloninus dönemleri arasında Herakles, Athena, Sarapis, Aphrodite, Eros, Hylas’ın tasvir edildiği sikkeler ΚΙΑΝΩΝ, ΑΔΡΙΑΝΩΝ ΚΙΑΝΩΝ adıyla basılmıştır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Yunanca Κίος, Κῖος, Κιανός

[2] Yunanca Ἀργανθώνιος. Katırlı Tepesi veya Bozburun kastedilmektedir.

[3] Ksenophon Hellenica I.4.7

[4] Herodot. V.122

[5] Plb. 16.21

Gemlik Nerede? Gemlik Haritası